کلمت ءِ تِمر ءِجنگل : ما کہ چہ کلمت ءِ میتگ "گُرّ ءِ سُنٹ” ءَ کلمت ءِ ھُور ءَاتکیں اے ھُور چہ کلمت ءِ میتگ ءَ رودراتکی نیمگ ءَ چہ زِربارءَ پہ کُتب ءَ ایر اَت ھُور ءِ رودراتکی نیمگ ءَ تِمرانی مزنیں جنگل اَت کہ سبز ءُ ڈولدار درا اَت۔۔۔۔۔تِمر ءِ سرا کار کنوکیں ادارہ ءُ زانتکارانی گوشگ ءِ رِد ءَ کلمت ءِ تِمر اے وھد ءَ بلوچستان ءِ تِمرانی چہ لسبیلہ ءِ "سون میانی” ءَ پد دومی مستریں تِمر ءِ جنگل اِنت۔
تِمر چوناھا سرجمیں دگنیا ءَ یک پائدگ مند ءُ کَمیابیں درچکے منّگ بیتگ آئی ءِ سبب ایش اِنت کہ اے بس تیاب ءِ نزیک ءَ چِکّلیں جاھاں ھُورانی دپ ءَرُد ایت کہ اود ءَ وشّیں آپ گوں سوریں آپ ءَ ھور بہ بیت پمشکہ ھما زمین چِکِّل بیت چوناھا تِمر ءِ درچک ءَ سوریں آپ رودین ایت۔
پاکستان ءِ تہ ءَ بس سندھ ءُ بلوچستان ءِ تیاب ءُ ھُورانی دپ ءَ تِمر ءِ جنگل دست کپ ایت کہ اِشانی تہ ءَ کلمت ءِ تِمِرانی جنگل چہ مستریں جنگلاں یکّے زانگ بیت۔۔۔۔دگنیا ءِ تہ ءَ کہ تِمر ءِ 69 تہر ءِ تِمر ءِ درچک ھست اَنت آھانی تہ ءَ پاکستان ءَ یک زمانگے ءَ 8 تہرانی تِمر بیتگ اَنت کہ اے وھد ءَ بس چار تَہر پشت کپتگ اَنت۔۔۔۔کہ اے چاریں تَہر ماں کلمت ءِ تیاب ءَ ھست اَنت ءُ رُستگ اَنت۔۔۔تِمر ءِ درچک کہ اِشی ءَ انگریزی زبان ءَ (mangrove) گوش اَنت کلمت ءَ اِشی ءِ پشت کپتگیں چاریں تھرانی نام ءَ واجہ گُلزار گچکی ءِ تِمرانی سرا پول اِتگیں نبشتانکے رِد ءَ کہ اود ءَ آ زِری زانتکار واجہ عبدالرحیم ءِ ھوالہ دیان ءَ چوش نبشتہ کنت۔۔۔
1: Avicennia Marine (اِشی ءَ لسبیلہ ءُ گوادر ءَ تِمر گوش اَنت)
2 : Rhizophora Macronate (اِشی ءَ لسبیلہ ءَ کُمڑی گوش اَنت)
3 : Agicerois
4 : Ceriops tagal
"مینگروز فار فیوچر” ءِ رِد ءَ بلوچستان ءِ ھُوراں کُلّی 7400 ایکڑ زمین ءَ تِمر رُستگ اَنت۔
چوناھا مرچاں ڈنْی ادارگ ءُ سرکاری ادارگ بلوچستان ءُ سندھ ءِ گیشتریں ھُورانی دپ ءَ یا کہ ھمودا زمین چِکّل اِنت تِمر کِشگ ءَ اَنت بلے کلمت ءُ میانی ءِ ھور ءِ تِمر ورّودیں تِمر اَنت اے وھد ءَ ڈنّی ادراہ ءُ این جی او آں چہ کلمت ءُ میانی ءِ ھور ءَ ابید گوادر ، ھِنگول ، بسول ، شابی ءُ جیونی ءَ ابید دگہ بازیں جاھاں تِمر کِشتگ ءُ کلمت ءُ میانی ءَ ھم پہ اے جنگل ءِ بَز کنگ ءِ ھاتر ءَ گیشتر تِمر کاری کتگ۔
چِد ءُ پیسر بندن دپ ءِ ھُورانی سر ءَ نِشتگیں بلوچاں وت اِد ءَ پہ تِمرانی گیش کنگ ءُ جنگل ءِ بز کنگ ءِ ھاتر ءَ اے درچک گیش ءَ گیش کِشتگ۔
تِمر ءِ نَپ ءُ پائدگ : تِمر ءِ درچک کہ آ رُد ایت آئی ءِ بُرز کَچّے عامیں درچکے بیت آ وتی کَش ءُ کِرّاں لَمب ءُ شاہ جَنت آئی ءِ مستریں پائدگاں یکّے ھمیش اِنت ھمے جاہ ءَ کہ تِمر ءِ درچک رُد ایت اے جاہ ءَ زمین مُھر ءُ مُھکم بیت اے جاگہ ءَ زری توپان ءُ شرتگ زیادہ اثر دات نہ کن اَنت۔
گوش اَنت کہ وھدے سری لِنکا ءَ سونامی کیت گُڈا ھما میتگاں باز تاوان دنت کہ اود ءَ تیاب گوراں تِمر نہ بیت آ بندنانی لوگ ءُ ماڑیاں گوں ھور شش ھزار مردم ھم کُش ایت وھدیکہ ھما بندناں تِمر ءِ درچک بیت گڈا اود ءَ سک کم تاوان رس ایت ءُ بس دو مردم مِر اَنت۔۔۔۔دریا دپ ءِ ھما زمین ءِ سرا کہ اودا تِمر رُد ایت اود ءَ دریا ھم وتی رود ءُ لمب ءَ نہ وارت بزاں دریا زمین ءَ نہ بُرّ ایت ءُ دیم تر ءَ نئیت۔
تِمر پہ ماھیگ ، مدگ ءُ تَگسانی نسل ءِ ودّینگ ءُ آھانی پیداوار ءَ یک مزنیں وسیلگے زانگ بیت۔۔۔ھرجاہ کہ ھورانی دپ ءَ تِمر بیت تہ اودا مدگ،ماھیگ ءُ تَگس زیات بیت پرچاکہ ماھیگ ءُ مدگ ھمے جنگل ءِ تہ ءَ کاینت ھیک کن انت ءُ پدا چُکّ کن اَنت۔ تِمر ءِ تاک کہ آپ ءِ تہ ءَ کپ اَنت پدا اے آپ کشّ اَنت کسانیں ٹُکرانی تہ ءَ بھر ءُ بانگ بنت پہ ماھیگ ءُ مدگاں یک جوانیں ءُ شرّیں وراکے جوڈ بنت۔ ماھیگ، مدگ ءُ تگس ھورانی دپ ءِ ھمے جنگل ءِ تہ ءَ چُکّ ءُ ولِسّو کن اَنت ءُ پدا مزنیں تیاب ءَ رو اَنت۔۔۔تِمر ءُ درچک ءِ کاہ ءُ براں انچوش کہ من پیسر ءَ نِبشتگ اِت اُشتر وارت ءُ سکّ پزّور ءُ پربِھہ بیت۔ تِمر ءِ درچکانی جنگل چو ایندگہ درچکانی داب ءَ گوات ءَ ھم ساپ کنت گوات ءِ درھیں گَرد ءُ گُباراں وتی تہ ءَ دار ایت۔ بندنے ءَ کہ تِمر بہ بیت چہ تِمریں بندن ءَ آئی ءِ گوات ءُ ھوا ساپ ءُ پائدگ مند تَر اِنت۔۔۔۔بندناں کہ دار ءِ کمّی سکّ باز اِنت اے پیمیں جاگھاں تِمر ءِ درچک ءِ دار سوچگ بنت ءُ آھانی اشکراں چہ ھم کار گِرگ بیت بلے چوش کہ مکران ءِ تیاب ءَ تِمر ءِ درچک چہ جھانی ھِساب ءَ کمّ اِنت تہ ادا تِمر ءِ سرا کار کنوکیں اِدارہ ھمے گوش انت کہ اِشاں مہ بُرّ اِت ءُ دار مہ کن اِت بلکیں پریشانی گیش کنگ ءَ کار کنگ بہ بیت۔ تِمر ءِ درچک ءِ سرا بینگ ھم بند ایت کہ بینگ پہ انسانی بدن ءَ سکّیں پائدگ مندیں چیزے۔۔۔۔تِمر ءِ درچکانی جنگل ءِ ڈولداری ءِ گپّ کنگ نہ بیت پرچاکہ یک نیمگ ھورءُ آپ ءِ ڈولداری دومی نیمگ ءَ آپ ءِ تہ ءُ کَشّ ءُ کِرّاں تِمرانی سبز اِتگیں جنگل ءِ وتی زیبائی ءُ ڈولداری ءِ نِدارگے۔ پمیشکہ کلمت تِمِراں سکّ ڈولدار ءُ زیبا کُتگ۔ کلمت ءِ ھور پہ پکنک ءُ نِکِٹّی ءَ یک گِھتر ءُ بے مَٹّیں جاگھے ۔۔۔۔کلمت ءَ چو زمینانی داب ءَ تِمِر ھم بھر ءُ بانگ اَنت ھرکسی وتی جتائیں تِمِر ھست اَنت ءُ ھرکس وتی زمینای تہ ءَ تِمرانی گیش کنگ ءِ جُھد ءَ کنگ اِنت کہ اے جوانیں کارے۔ لیاقت ءَ ھم وتی بھر ءِ تِمر ءُ نوک کِشتگیں تِمر مارا ہیش داشت اَنت کہ آئی ءَ وتی زمین ءِ تہ ءَ نوک کِشتگ ات اَنت۔۔
(روان اِنت)
