دنیاءَ لہتیں انچیں مردم بنت کہ آہانی بابتءَ گپ جنئگءُ نبشتہ کنئگ ارزان نہ انت۔ اگاں باکردیں مردمانی باروا دروگ نبشتہ بہ کن ئے گڈا تئی اندرءِ انسان ترا ڈوباراِیت۔ وھدے کہ تو ستکیں دلءَ باکردیں مردمانی پلگاریں کردءِ بابتءَ ہورت چاری کہ کن ئے گڈا باکردیں انسانانی دلیری ،بامردی ءُ آہانی پلگاریں کرد وتا چیر نہ دنت۔ ترا وت گش اِیت کہ اے باکردیں انساناں وتی فرض زانتگ کہ مارا چے کنگی انت۔ گرانءُ مشکلیں وھدءِ دیم ءَ چون اوشتگی اِنت، چہ اے جاورحالاں راج چے وڑا سرپدی دیگی انت۔
بلے بشرط ایش اِنت کہ تئی جندءِ تہا چیزانی زانگ، سرپد بوہگءُ پہمگءِ بودءُ باش بہ بیت۔ الم تو مارے کہ ایشاں گرانیں وھداں پشت ءَ کنزگ پہ وتا شگانے زانتگ ءُ اے ھم مارے کہ ایشاں جاہ یے نہ جاہ یے رد وارتگ یاکہ بے گمانیءَ گوں ایشاں ردی ھم سرزد بوتگ، بلے پدا ایشاں وتی گام ترند کتگ انتءُ ہما بے سوبیءِ کنڈ پُر کتگ۔ اے پہمگءِ نیامءَ تئی اندرءِ انسان چہ ترا جست کنت کہ ایشاں وتی جندءِ واھگءُ آرامی پرچہ ویل کتگ انت؟ یک مادنیں راہ یے تچک کنگءَ ایشاں پہ کیا جہد کتگ۔؟ تئی زرد تئی اندرءِ انسانءَ پسو دنت کہ ایشانی جہد پہ آیوکیں پدریچءِ وشحالی، پہ وطن، راجی دودءُ دودمانانی برجاہ دارگءِ ہاترا بوتگ۔ وھدے کہ چہ جہانءَ رفتگ انتءُ پدا ایشاں پہ راجءَ انچیں قبر آباد کتگ کہ نوں وتی عہدءِ پجارءُ چیدگ انت۔ ایشانی قبراں چہ چست بوہکیں مہلبیں بُوھ ہستیں پدریچءَ اے جیڑگَءَ لاچار کنگءَ انت کہ اے قبرانی تہا ہیر ءُ کلمپر مان نیست بلے اے قبرءُ ادیرہانی تہا ھما مردم وپتگ انت کہ آہانی جہدءِ مہلبیں بُوہ مدام مردمءَ یک وشحالیں زندےگوازینگءَ غلامیءِ سانکلانی سندگءِ سکینءَ دنت۔
ملیرءِ دمگ عمر باغءَ وش بوھاں تالانیں یک قبرے کامریڈ محمد علی ئیگ انت کہ مدام مردمءَ جیڑگءَ لاچار کنت کہ ظلمءُ زوراکیءِ دیمداروکیں مردم کدی نزور نہ بنت۔
کامریڈ محمد علی سن 1942ع ءَ واجہ لعل محمدءِ لوگءَ ملیر ءِ دمگ حاجی شمبے میتگءَ ودی بوت۔ واجہ لعل محمدءِ کارءُ کسب دھکان کاریءَ ہوار ڈیزل انجن میکانیکی ھم بوتگ۔زند گوازینگ ءِ ہاترا واجہ لعل محمدءَ چہ حاجی شمبے میتگءَ لڈءُ بار کتءُ ملیرءِ دمگ حاجی امید علی باغءُ پدا حاجی میاں داد میتگءَ جاہ منند بوت۔ بلے زندءِ لوٹءُ گذرءِ ہاترا سندھءِ دمگ ٹھٹہءَ ھم سر بوت۔ ملیرءَ جاہ منند بوہگءِ وھدءَ کامریڈ محمد علی پہ وانگءُ زانگءَ اسکولءَ شُت۔ آئیءَ بنداتی تعلیم پرائمری اسکول اولڈ تھانہءََ چہ دربرگءَ رند مہروانیں استاد محمد سلیمان ءُ حاجی عبدالرحیمءِ دلبدی دئیگءَ سیکنڈری اسکول آسو میتگ ملیرءُ پدا جام مراد علی سیکنڈری اسکولءَ چہ فائنل چکاس ”ہشتمی جماعت“پاس کت۔ محمد علی دیمترا پہ وانگ زانگءَ ھُبناک ات بلے لوگءِ جاورحالاں آ لاچار کتءُ گوں وتی کماشءَ پوریا گری کنئگءَ ھم کوپگ بوت۔
یک نیمگے پوریاگریءِ گرانیں بار آئیءِ کوپگان اتءُ دومی نیمگءَ وانگءُ زانگءِ جذبگ آئیءِ زردءَ چو مستیں دریاءَ چول جنئگءَ ات۔ راستے کہ مہکمیں جذبگ چو ہارءُ ہیروپءَ بنداں پروشنتءُ وتی منزل ءَسربنت۔ ہمے وڑا محمدعلیءِ وانگءُ زانگءِ جذبہءَ پوریا گریءِ بار گورموش دات 1975ءءَ پرائیویٹ میٹرکءِ سند ئے گپت۔
میٹرک پاس کنئگءَ واجہءَ سرکاری نوکری گپتءُ اولڈ تھانہ ڈسپنسریءَ منشی کم ڈریسر ”M.C.D“ءِ بستارءَ کار کت۔
نوکریءِ نیامءَ واجہ وتی کماشءُ براتاں ہوار صالح محمد میتگءَ پہ مدامی جاہ منند بوت۔ نوکریءِ نیامءَ واجہ گیشتریں وانگءُ زانگءَ وتی گام ترندتر کت انتءُ انٹر، بی اے ءُ ایم اے کت۔ داں وتی عزیزےءِ کمکءَ بینکءِ نوکری گپت۔
بینک نوکری کنئگءَ یک حدیےءَ واجہءِ گرانیں بار سبک بوت۔ ھما مردم کہ وانگءُ زانگءِ دیوانگ بہ بیت آ گوں ادبءُ لبزاکءَ سیادی الم داریت۔ پمے ہاترا کامریڈ محمد علی لبزاک دوستیءَ گوں ادبی کتاباں ہمگرنچ بوت۔ سندھی ادبءِ تہا امرجلیل، موہن کلپنا،پوپٹی ہیرا نندانیءُ ایندگہ نبشتاکاراں چہ اثر مند بوت۔ اردو نبشتہ کارانی تہا خلیل جبرانءُ کرشن چندر ءِ کتاب آئی ءَ ونتگ اتنت۔
کامریڈ محمد علی سازءُ زیملءِ حوالہءَ بلوچی گشندہاں ہوار سندھی سازءُ زیملءِ قدر دان بوتگ۔ سندھی گشندہانی تہا ماسٹر ابراہیم، جیونی بائی، ماسٹر چندر، استاد جمن آئی دلدوستیں گشندہ بوتگ انتءُ چہ ایشیءَ ابید اردو گشندہانی تہا کندن لال سہگل، سی ایچ اُتما، پنکچ ملکءُ اے دگہ منتگیں گشندہانی تواراں چہ ھم اثر مند بوتگ۔
سیاسی ردا 1970ءءَ چہ پیسر ذوالفقار علی بھٹوءَ پاکستان پیپلز پارٹی جوڑ کتءُ مائوءِ کُلا سرا کت یک نوکیں نعرہءُ اوگام یےءَ سیاستءِ پڑا ایر اتکءُ جذبگءُ جوشاں گشتانک داتءُ مھلوک اثر مند کت۔ محمد علی ھم چہ اے سیاسی ریپکاریءَ نہ رکھ ات ءُ وتی بازیں سنگتانی ہواریءَ پیپلز پارٹیءَ ہوار بوت۔
دسمبر 1970عءِ گچین کاریانی نیامءَ ہرکجا کہ پیپلز پارٹیءِ جلسہءُ جلوسے بوتگ ات محمد علی گوں سنگتاں ھموداں سر بوتگ ات۔
گچین کاریانی نیامءَ ملیرءِ نامداریں مردم واجہ حاجی داد رحیم کلمتیءَ اناگتہ آزاد امید وار ءِ بستارءَ چہ صوبائی نششتءَ اوشتگءِ جار جت۔ حاجی داد رحیمءِ جار جنئگءَ بلوچانی ایندگہ ٹکاں ہوارحاصیں وڑاں کلمتی ٹکءِ مزنءُکسان حاجی داد رحیمءِ پلہ مرز بوت انت۔ اے چستءُ ایراں محمد علیءُ آئی ءِ سنگت ھم لاچار بوت انتءُ پیپلز پارٹیءِ گچین کاریءِ پڑ یل کتءُ حاجی داد رحیمءَ سوبین کنئگءَ جہد بنا کت۔ 9 دسمبرءَ پہ صوبائی نششتءَ حاجی داد رحیم کلمتی چہ الیکشنءَ دست بردار بوہگءِ جار جت۔ حاجی داد رحیمءِ اناگتہ چہ گچین کاریاں دست کش بوہگءِ جار ملیرءِ مھلوکءُ محمد علی ایندگہ سنگت کہ گچین کاری مہمءَ کہ تچءُتاگ کنئگءَ اتنت چہ ایشانی فہمگءَ در ات۔
آحر صوبائی سیٹ گواتءِ میار بوتءُ پیپلز پارٹیءِ امید وارءِ دستءَ کپتءُ آ سوبین بوت۔
70دھکءِ گچین کاریاں پد ملک سیاسی زبہریءِ آماچ بوت۔ محمد علیءُ آئیءِ سنگت چہ اےسیاسی زبہریءِ جاورحالاں حاموش بوت انت۔ بلے اے جاورحالاں سندھی روتاکءُ ماہتاکاں حاصیں کردار ادا کت۔ وتی ایڈیٹوریلانی وسیلہءَ لس مھلوکءِ تہا راستی، حرابیءِ فرقءُ پیرءِ سنچ ودی کنئگ بنا کت۔ نظریاتی مردم قوم دوستیءُ قوم پرستیءِ سیاستءِ نیمگا سکین دات انت۔ چرے ایڈیٹوریلانی سببءَ محمد علی گوں وتی سنگتاں یک نوکیں تبءُ اندازےءَ نظریاتی سیاستءِ صلاحءُ سنجاں گوں سیاستءِ پڑا جنزان بوت انت۔ اے نیامءَ تھیاسوفیکل ہالءَ یک سیاسی مراگشےءَ محمد علیءَ گوں وتی سنگتاں بہر زرت۔ مراگشءَ محمدعلیءَ گشتانک دئیگءِ موہ دئیگ بوت۔ واجہ ادا یک وشیں اندازےءَ وتی سیاسی بصیرت مھلوکءِ دیما درشان کت۔
ھمے مراگشءَ واجہءِ گوں لیاریءَ سیادی داروکیں نیپءِ باسک حیدر قومیءَ گوں شناسائی بوت۔ پدا ھمے وڑا محمد علی گوں لالہ لعل بخش رِندءِ کرا شتءُ سر بیت۔
لالہ لعل بخش رندءَ محمدعلی وتی سیاسی کاروانءَ ہوار کت۔
اے ھما دٶر ات کہ تیوگیں بلوچستانءَ نیپ(نیشنل عوامی پارٹی) سرکار ھلاس کنئگ بوتگ اتءُ کراچیءَ نعپ سرکارءِ ھلاس کنئگءِ حلاپءَ زھرشانی تحریک بندات کنئگ بوتگ ات۔
محمد علیءُ آئیءِ سیاسی ہمراھ محمد خانءَ اے چستءُ ایرانی تہا بہر زرتءُ ملیرءَ نعپءِ پلیٹ فارمءِ سرا کار کنئگ بندات کت۔
اے زھرشانی تحریکءِ آسرءَ لالہ لعل بخش رند گوں وتی سنگتاں دزگیر بوت کہ ایشانی تہا محمد علی ھم ہوار ات۔ سائیں دادءُ محمد خانءِ دزگیریءِ وارنٹ جاری کنئگ بوت بلے آ چیر بوت انت۔
دزگیریں مردم جتا جتائیں تھانہاں برگءُ اذیت دئیگ بوت انت۔لالہ لعل بخش رند تنکءُ تہاریں ٹارچرسیلاں برگءُ بے اندازءَ لٹءُ کٹ کنئگ بوت۔
محمدعلی یک ماہےءِ قیدءُ بندءَ پد آجو بوت۔جیلءُ تھانہانی اذیتاں آئیءِ جذبگ کنٹ کت نہ کت انت۔ واجہ پدا سیاستءِ پڑا جنزان بوت۔
بقول گل خان نصیر کہ
”ہم جیل میں جانے کی شکایت نہیں کرینگے،
تکلیف ہی کیا ہے اگر آرام نہیں کرینگے۔
نعپءِ دزگیر بوتگیں سنگت کہ ہر وہدءَ کورٹءَ پیش کنگ بوتگ انت محمد علی ھمودا ساڑی بوتگ ات۔
بلے اے نیامءَ نعپ سرا بندش جنئگ بوتءُ چیزے وھدءَ پد نعپءِ جاہءَ نیشنل ڈیموکریٹ پارٹی جوڑ کنئگ بوت۔ اے پارٹی ءِ سروکانی تہا بیگم نسیم ولی خانءُ شیر باز مری دیما اتکنت۔ کراچیءَ یوسف مستی خانءَ این ڈی پیءِ مہکم کنئگءِ ڈبہّہ وتی کوپگاں زرت۔ اے پارٹیءَ بازیں مردماں ہوار محمد علی ھم ہوار بوت۔
1977ءِ گچین کاریانی چستءُ ایراں پیسر بھٹو سرکارءِ حلاپءَ یک سیاسی اتحادے ”P.N.A“نامءَ جوڑ بوت این ڈی پی ھم ھمے اتحادءِ بہر بوت۔ زانگ بہ بیت کہ اے اتحاد تہا 9 پارٹی یکجاہ اتنت۔ اے اتحادءَ گچین کاریاں لنگار ءِ نشانءَ گوں بہر زرت۔ اے اتحادءِ نیمگاچہ ملیرءَ صوبہیءُ قومی اسمبلیءِ سیٹانی واستہ جماعت اسلامیءِ مردم اوشتارینگ بوتنت۔ محمد علی اے اتحادءَ ہواریں پارٹی پی این اےءِ نیمگاچہ گچین کاریاں امیدوارانی سوبین کنئگ ءَ شپءُروچ دزگٹ بوت۔ اے گچین کاریانی نیامءَ پیپلز پارٹی ءُ پی این اےءِ پلہ مرزانی نیامءَ ملیرءِ دمگ جام کنڈہءَ مڑءُ جنگ بوت۔ اے مڑءُ جنگءِ آسرءَ پی این اےءِ یک باسکے جنئگ بوت۔ پیپلز پارٹیءِ پلہ مرزاں اے بہتام پی این اےءِ باسکانی سرا مشتءُ چرے آسراگلءِ بازیں باسک دزگیر کنئگ بوت انتءُ محمدعلی ھم دوبر دزگیر کنئگ ءُ جیلءِ دیوالانی باہوٹ کنئگ بوت۔ لہتیں روچاں پد یل دئیگ بوت۔ جیلءِ اذیتاں آئیءِ سوچءُ فکر بدل کت نہ کت۔ چوشکہ گل خان نصیر گشیت۔
”بلوچ فرزندوں کی آدرش ہے
یہ حصار زنداں، یہ کھنکتی زنجیر،
یہ نصیر کی سوچ کو کب قید کر سکے ہیں؟
1977ءِ گچین کاریانی زرلٹ پی این اے ءَ قبول نہ کت۔ تیوگیں ملکءَ ڈاھءُ شور مچگءَ ہوار جنگءُ چوپ بوتءُ چرے جنگءُ چوپانی پشدرءَ جنرل ضیاءَ مارشل لاء جت۔ لہتیں روچاں رند نعپءِ سروک ”کہ ایشانی تہا میر غوث بخش بزنجو ھم ہوار ات “ ءُ باسک چہ جیلاں یل کنئگ بوت انت۔
محمد علیءَ وتی سنگتانی کمکءَ میر غوث بخش بزنجوءِ شرفءَ ملیرءِ دمگ سیٹھ عمر باغءَ دیوانے برجم داشت کہ اے دیوان یک پرمڑائیں جلسہ ئے ءِ دروشمءَ بدل بوت۔
پی این اےءُ N.D.Pءِ نیامءَ افغان انقلابءِ چیزوکے کار رہبندانی سرا بگیر ”اختلاف“ بوت چرے سوبءَ نعپءِ دو حاصیں سروک ولی خانءُ میر غوث بخش بزنجوءِ راہ جتا جتا بوت انت۔ چرایشیءَ پد میرغوث بخش بزنجوءَ وتی ھم خیالانی ہواریءَ پاکستان نیشنل پارٹی جوڑ کت۔
محمد علی ھم ھمے پارٹیءِ حاصیں باسکانی لڑءَ ہوار بوت۔
1989ءَ میر غوث بخشءِ بیرانیءَ پد پاکستان نیشنل پارٹی سیاسی بحرانءِ آماچ بوت۔
پی این پیءِ ورکر سیشنءَ سروکانی گیشتریں بہرءَ گلءِ نام بدل کتءُ بلوچستان نیشنل پارٹی کت۔ چرے سببءَ سندھءُ پنجابءِ سروکءُ باسکاں ورکرز سیشنءَ چہ واک آؤٹ کتءُ یکشلہ پاکستان نیشنل پارٹیءِ نامءَ کار کنئگءِ جار جت۔
پی این پیءِ اے کاروانءِ تہا رازق بگٹیءُ ایندگہ سنگتانی تہا محمد علیءُ آئی ءِ کستریں برات محمد ہوار ات انت۔ دیمترا پی این پیءَ ورکرز پارٹیءُ پدا عوامی ورکرز پارٹیءِ نام دئیگ بوت۔ محمد علی داں زندءِ گڈی روچاں گوں عوامی ورکرز پارٹیءَ ہمگرنچ ات۔
2010ءَ محمد علیءَ طبیعت ءِ ناسازیءِ سوبءَ وھدءَ پیسر چہ بینکءَ رضامندی ءَ ریٹائرمنٹ زرت ءُ دانکہ نادراہیءَ برتءُ SIUT اسپتالءَ تحتءِ باہوٹ کت۔ ھمے روچاں محمد علیءِ سیاسی زندءِ ہمسفر لالہ لعل بخش رند ھم ھمے اسپتالءَ داخل کنئگ بوت۔ سیاسی کاروانءِ اے دوئیں مسافراں وتی زندءِ گڈی روچ بے مڑاہءَ اسپتالءَ گوازینت انت۔
لالہ لعل بخش رند 15اگستءَ ءُ محمد علی 17 اگست2010ءءَ چہ اے دنیاءَ رخصت بوت انت۔
کامریڈ محمد علیءِ زندءَ چہ یکشلہ جہد، وتی سرا بھیسہ” خود اعتمادی“ءِ سکین رسیت۔ چوشکہ کہ محمد علیءَ وتی زندءِ نگیگیں جاور حال کمار نہ کتگ انت پوریہ گریءِ بار آئیءِ کوپگاں بوتگ پہ گیشتریں وانگءُزانگءِ ہاترا دریاءَ ہژناگ کتگءُ وتی مرادانی منزلءَ سر بوتگ۔ کامریڈ محمد علیءَ ثابت کتگ کہ اگاں انسانءِ جذبگ مہکم بہ بنت آ انسان چاگردءِ اندریءُ تہی جاور حالانی پشدرءَ سرپد بوہگءِ جہدءَ کنت۔ کامریڈ محمدعلیءِ فلسفہِ زندءُ پدا زندءِ مولءُ مراد پہ ہستیںءُ آیوکیں پدریچءَ یک پلگاریں چاگردےجوڑ کنئگ انت۔ دانکہ پدریچ مادنیں راہ بروت نوکیں چیلنجانی دیمپانیءَ گوں ارزانیءَ بہ کنت۔
