دنیا ءِ کجام ھم ھَندءُ شہرے ءِ کوہنی چہ ھما شہرےءِ دیروءَ زانگ بیت ۔ اگاں یک ھَندیا شہرے ءِ نبشتگیں دیرو مہ بیت ،گڈا پہ پٹپول کاراں یک مزنیں جنجالے کوہنیءِ اندازگ جنگءَ دیما کئیت۔ گڈا یک جُستے سرا چست کنت کہ پٹپول کار چے وڑ ھما شہر یا ھندءِ کوہنیءَ زانت کنت۔گڈا پہ آئیءَ یکیں راہ پشت کپیت کہ آ چہ ھما دمگءِ روایتاں وتی کارءَ دیما بہ بارت یا کہ جست ءُ پُرس بہ کنتءُ راہے در بہ گیجیت۔ البت اے چارگ بہ بیت کہ روایتانی گْوشوک کئے انت ۔البت یک چاگردےءِ سرا ھنچیں جاور پیدا کنگ بہ بنت کہ اودا روایتانی گْوشوک ھم پشت مہ کپیت ءُ دومی نیمگا ھچ نبشتگی چیز دست مہ کپیت ءُ سیمی نیمگا زوراکیں ٹولی پشت کپتگیں نشاناں ھم گارءُ بیگْواہ بہ کننت ،گڈا پہ پٹپول کارءَ ھچ راہ پشت نہ کپیت ءُ آئیءِ پٹپول ءِ درستیں راہءُ در بند بنت۔ چوشیں کار نہ ایوکا پہ دیروءِ نودربرانی دیما ڈنگر جنگءِ کار اِنت بلکیں گوں ھما مردماں بزّوری یے کہ ھمے روایت ءُ نشانی گوں آئیانی کرنی زندءِ گْوستءَ ھمگْرنچ اَنت۔
اے شہرءَ نندوکیں باز کم مردم چہ اے ھبرءَ سہی اَنت کہ کراچیءِ گوریچانءَ کوہانی یک دراجیں رِدے۔کوہانی اے رِد یک زمانگے باران ءِ نامءِ مشہور بوتگ کہ مروچاں ایشیءَ کھیرتھر گْوشنت۔ کوہانی اے رِد روان دیمترا گوں بلوچستان ءِ مزنیں کوہاں ھوار بیت۔ کوہانی اے رِدءَ یک نیمگے سماٹ ءُ دگہ نیمگاں بلوچ ٹکّ جہمنند انت ۔ اے سماٹ ءُ بلوچ ٹکّانی تہا جوکیہ، پالاری، نومڑیا، بلپتی (برفت)، کلمتی، گبول، لاشاری ءُ دگہ ٹکّ چہ کرناں آباد انت ۔اے ٹکّانی زند گوں مالداری ءَ ھمگْرنچ اَنت کہ ھمے کوہانی رِدءَ مالداری کنان انت۔ پہ چراگجاہاں وتی ٹکّ ءَ مہکم کنگ ءَ برے برے اے ٹکّانی نیا ما وت ماں وت مزنیں جنگ ھم بوتگ اَنت ءُ باز براں پہ وتی ملکءِ پہریزءَ پہ تپاکی گوں درملکی ملک گیراں دست ءُ پنجگ بوتگ انت ۔ آئیاں ھمے جنگءُ دزرسیانی نشان پہ آیوکیں اوبادگاں ایر کتگ انت۔
پہ اے سرڈگارءَ دزرسی ءُ پہریزی جنگانی نشان مروچی ھم اے کوہستگءِ کوہاں بے شماریں جاگہاں گِندگ بنت۔
ھمے جنگانی شنگءُ شانگیں نشان اے کوہستگءِ تکءُ پہناتءَ مروچی ھم موجود اَنت ۔ بلوچانی نامداریں ٹکّ رندءُ لاشار ءِ جنگ اگاں چہ سیبیءَ بنگیج بوتگ بلے آئیءِ نشان اے کوہستان ءِ زرباری دمگاں ھم موجود انت ۔ ایشیءَ ابید کلمت-بلپت جنگ ءِ نشان کراچی ءِ کوہستگءَ داں دُورءُ دراج موجود اَنت۔ بلوچی زبانءِ مہری داستان لَلَّہہءُ گْرانازءِ داستان ءِ نشان ھمے سرڈگارءِ دلبند ایر انت ۔ رادَو نامیں مردمے ءِ مالداریں دُحتر بی بی گوہر ءِ کبر ھمے کوہستگءَ انت ۔ بی بی گوہر ھما ھِرّانی بانک بوتگ کہ رند ءُ لاشارءِ جنگءِ بنیاد ءَ بلوچ چہ ھما ھِرّاں زاننت۔ بلوچ راجی دیرو ءَ بی بی گوہر ءِ ھِرّ یک دیروی بِستارے دارنت ۔ گوہر بنگیجءَ گوں لاشاریاں گون بوتگ ، رندا آ رندانی گْورا شُت ءُ باہوٹ بوت۔ نلی ءِ دیروی جنگءَ وہدے رند اں پْروش وارت، بی بی گوہر چہ سیبی ءَ دزبُرّ بوت گڈا گُہارانی شہربانو، شاری، شلی ، سومری ، ھتّلی ءُ سمّی ءِ پجیّا کراچی ءِ گوریچانی کوہستگءَ گوں وتی مال ءُ دلوتاں اتک ءُ ھمے چراگجاہاں نشتءُ آئیءِ زندءِ گُڈّی روچ ھم ھمے کوستگءَ گْوست انت۔ھما کوہ ءِ سرا کہ گوہر،شہر بانو ءُ دگہ گہارانی کبر انت ، آ کوہ مول کؤر ءِ کشءَ کاٹورءَ اِنت ۔ چہ ملّیر شہر ءَ سی ءُ یا چہل کلومیٹرءِ دُوریءَ انت۔مول کؤر دیما روان دگہ کؤراں کہ وتی امبازاں زیران کنت گڈا ملّیرکؤرءِ دروشم ءَ وتءَ بدل کنت ءُ کراچیءِ شہرءَ کورنگیءَ دیم گوں تیابءَ رِچیت۔ ملّیر کؤرءِ کؤرّیچ گزری ءِ نزیکءَ انت ۔
مول کؤر ءِ نزیکءَ مِکّیں کوہ کہ آئیءِ سرا گوہر ءُ آئیءِ گہارانی کبر اَنت ”گوربان“ءِ نامءَ مشہور اِنت۔ اے کوہ نہ ایوکا بلوچ دیروءِ بے دروریں بہرے بلکیں کراچی ءِ دیروی نشانیانی تہا ءَ یک مزنیں بستارے داریت، آ دگہ ھبرے کہ ایشیءَ دنیگا ارزش دیگ نہ بوتگ۔
ھمے کوہستگءِ تہا یک پُر ارزشیں جاگہے ”لَلَّہہءِ پڑ“ءِ نامءَ زانگ بیت کہ گوں لَلَّہہ ءُ گْراناز ءِ داستانءَ نسبت داریت۔
کلمتی-بلپتی جنگ ءِ زمانگءَ لَلَّہہ نامیں مردمے ءَ گوں باران نامیں مردمے ءِ دُحترءَ سیر کت کہ ھما زمانگءَ باہوکؤر ءِ نزیکءَ ”روپان“ءِ نندوک اتنت ءُ رندا ملّیر ءَ اتکءُ جہمنند بوتنت۔ ھمدا ایشانی سرا یک جنگے کپت۔
یک روچے یک جنگے ءَ گْراناز ءِ برات جنگ بوتنت ءُ لَلَّہہ جنگءِ پڑءَ ٹپی بوت،بلے یکے ءَ شت گراناز حال دات کہ تئی برات جنگءِ پڑءَ جنگ بوتگ انت ءُ تئی لوگ واجہ لَلَّہہ چہ جنگءِ پڑءَ جِگرتگ۔گْراناز وہدے وتی لوگ واجہءِ چہ جنگءِ پڑءَ تچگءِ حالءَ اِش کنت گڈا وتی سہتءُ زیورانی سوگندءَ وارت کہ ”من مدام گوں دزگہاراں پمے ھبرءَ پہر بستگ کہ لَلَّہہ جنگءِ پڑءَ اولی سْرپءَ مڑیت ، اگاں مُرت گڈا اولی سْرپءِ مردمانی تہا مریت، بلے لَلَّہہ ! بژن اِنت کہ تو چہ جنگءِ پڑءَ جست ئے ءُ بلوچی دود تو پامال کت ۔ ھمے درستیں جنگانی احوال بلوچی کوہنیں شاعریءِ بہر اَنت۔
رندا لَلّہہ چہ دژمناں چندے مردم کُشیت ءُ گْراناز ءِ براتانی بیر ءَ گِپت۔ھما جاگہءَ کہ لَلّہہ ءَ گوں دژمناں جنگ داتگ، ھمے جاگہ” لَلَّہہ ءِ پِڑ“مشہور اِنت کہ چہ سپرہائی وے ءَ چنت کلومیٹر ءِ سرا گوریچانی کوہانی تہا اِنت۔ اے جاگہ کراچی ءِ کوہنیں نشانانی تہا ھوا ر اِنت۔
اے کوہستگءَ کلمتی، بلپتی ءُ جوکیہ ٹکّانی نیاما دراج کشیں جنگ بوتگ انت ۔ اے جنگانی نشان ھمے کوہانی سرا جاگہے سِنگبندیں کبر، جاگہے چوکنڈی ءُ جاگہے چیدگانی شکل ءَ ایر انت ۔ چیدگ گوں سِنگاں بستگیں گِردیں جُمپ کہ مینار یا بُرج ءِ دروشمءَ بندگ بیت ۔ جاگہے دراجیں سِنگ تْراشتگءُ مِکّ کنگ بوتگ انت۔
چیدگ ءُ ھمے مِکّیں سِنگ پہ ھما یلاں یادگار جوڑ کنگ بوتگ انت کہ آئیاں اے جنگاں وتی ٹکّانی پہریزءَ جنگ داتگ۔ چیدگ پہ راہ ءُ دگہ چیزانی شون دیگ ھم جوڑ کنگ بوتگ انت۔ چیدگانی نشان بے آپیں دمگاں پہ آپءِ شون ءَ ھم بندگ بنت ۔ چیدگءِ وڑءُ پیم چہ آئیءِ جاگہ ءُ جاوراں زانگ بیت کہ اے چیدگ جنگی چیدگے یا کہ آپی چیدگے۔
اے جنگانی نشان ءُ اے دمگاں ٹکّانی جہمنندی ءِ نشان سِنگبندیں کبرءُ نکشی کبرانی دروشم ءَ ھم گِندگءَ کاینت۔ اے نکشی سِنگانی جوڑ کنگءِ وڑءُ پیم پہکا چہ دگہ دمگاں جتا اَنت۔ چہ کبرانی گِندگءَ زانگ بیت کہ اے کبرانی تہا کسارت بوتگیں جیں آدمے یا مردین آدمے، راجی سروکے یا کہ دگہ مردمے۔ ھما مردم کہ جنگاں جنگ بوتگ انت آئیانی کبرانی سرا زہم ءُ تپنگانی نشان ، اسپ ءُ اسپرانی نشان اَنت۔ زالبولانی کبرانی سرا سہت ءُ زیورانی نشان براہ داریں وڑےءَ درچِنگ بوتگ انت۔ سہتءُ زیورانی پجّیا کبرانی سرا بلوچی دوچانی بے دروریں نکش گِندگءَ کاینت، کہ آئیانی نمونگ مروچی ھم زالبولانی پشکانی سرا دوچگ بنت۔
گْوشگءِ مول ءُ مراد ایش انت کہ اے کبر اے دمگاں چہ کرناں جہمنندیں ٹکّانی ، راجی ، چاگردی، روزگاری ءُ زندءِ دگہ پِڑانی براہ داریں شوندار اَنت۔ کہ گْوستگیں مردماں پہ وتی آیوکیں اوبادگاں ایر کتگ انت۔ کہ آیوکیں اوبادگ بزاننت کہ اے ھَند چہ کرناں اے ٹکّانی جاہ ءُ ھنکین بوتگءُ مال ءُ دلوتانی چراگجاہ بوتگ انت۔
سسئی -پنہوءِ داستان ءِ سرجم کنگ ءَ سندءِ نامداریں شاعر شاہ عبدالّطیف بِٹائی چہ ھمے کوہستگءَ گْوستگءُ دیما شتگ ءُ ھمدا آئیءِ نشتین جاہے ھم ھست کہ کراچیءِ دیروءِ بہر بوتگ ءُ ”شاہ عبدالّطیف بٹائی آستانہ “ءِ نامءَ مشہور اِنت۔
بلے بژنی ھبر ایش انت کہ چریشاں بازیں نشان کہ آئیانی من زکر کتگ، تباہ ءُ برباد کنگ بوتگ انت۔ اے دیروی زوراکی (تاریخی جبر) یے ۔ نہ ایوکا دیروی زوراکی یے بلکیں اے نشان اے دمگاں جہمنندیں مردماں مستریں زوراکی یے کہ آئیانی پیرُک ءُ بن پیرُکانی نشان گار کنگ بیگ انت ۔ مستریں زوراکی ایش انت کہ اے راجی (قومی) مَڈّی انت ۔ ھچ ملک وتی راجی مڈّیاں اے وڑ تباہ ءُ برباد نہ کنت۔آ کہ زندگیں راج انت وتی نشانیاں ءُ مڈّیاں پہریز انت ۔
اے مڈّیانی تباہ کنگ، گارءُ بیگْواہ کنگءِ پُشتا مستریں مول ءُ ایش انت کہ چہ کرناں جہمنندیں ٹکّانی نشان گارءُ بیگْواہ بہ بنت تاکہ آئیانی آیوکیں اوبادگءُ نسل وتی جندءَ زانت مہ کنت، آ چہ وتی کرنی دیروءَ بے سماہ بہ بنت ۔
ایشانی تباہ ءُ گارءُ بیگْواہ کنگ ایوکا دیروءِ لگتمال کنگ نہ انت بلکیں آیوکیں وہدءَ ھمے سرڈگارءِ جہمنندانی سرا ایشیءِ چپّیں سان (منفی اثرات)سہرہ بنت۔ اے پہ زانت تباہ ءُ برباد کنگ بیگ انت۔ ما اے گْوشت کنیں کہ نوکیں پیش بندی کوہنیں دمبءُ نشانانی گار کنگءِ پجّیا ، ادءِ کوہنیں جہمننداں چہ وتی راجی دیروءَ گِسر کنگ ءُ بے سماہی ءِ نیمگا برگءِ پیشبندی اَنت۔
شاہ ءِ آستانہ ءَ بِلّ کہ آ ایوکا آئیءِ نام ءِ سرا بوتگ ، بلے ھمودا کہ نشان موجود بوتگ انت ، اودا ھم ایشاں پْرشتءُ پْروش کتگ۔ من یسّر لَلَّہ ءِ پڑءِ ھبرءَ کنا کہ مروچی اودا موجودیں کبر گوں مزنیں مشیناں پروشگ بوتگ انت ، ملک بنگَو کہ میر ھمّل ءجیئندءِ پیرُک بوتگ، آئیءِ کبر انی سِنگ پروشگ ءُ دَور دیگ بوتگ انت۔
یک نیمگے ”DHA“ءِ نامءَ پْرشتءُ پْروش ، بربادی ءُ بیگْواہی ءِ کار یشّلا برجاہ اِنت ، دومی نیمگا ”بحریہ ٹاؤن“ ءِ نامءَ نوکیں پیشبندی نوکیں شکلے ءَ دیما آیان انت۔
اے پْرشتءُ پْروش ءُ گْوج ءُ گارکنگءِ تہا کوہ ءُ کنڈگ ھم ھوا ر اَنت ۔ اے پیشبندیانی سان ”گریشگی زند“(وائلڈ لائف) ءِ سرا چتور کپنتءُ چریشیءِ سببءَ اے ھَندانی موسم وتءَ کجام رنگءَ رجیت۔ من اے چیزانی زانت نہ کن آں ۔ اے چیزاں ھمے پڑ ءِ مردم شرتر زانت کننت۔بلے من ھمنچو زان آں کہ نوکیں پیشبندی پہ ھَندی مہلوکءَ شپ گیریں (شب خون) بیڑءَ کم تر نہ انت۔
مروچی کراچیءَ انگریزءِ کٹیکءَ اولی سرکشی جنگءِ سروک چاکر نوتک ءِ بِستار چیر جنگ بوتگ، سہراب ءُ ناتا خان ءَ کس نہ زانت کہ آئیانی نامانی نسبتءَ ایوکا بس اسٹاپ پشت کپتگ انت۔ زانتکارءُ کوّاسانی گْورا اے اڑءِ گیشّ ءُ گیواری ءِ راہ ءُ در ھست یا نیست ، من نہ زاناں ۔ البت من اے زاناں کہ منی دلپروشیانی لڑءِ تہا روچ پہ روچ گیشی بیان اِنت۔ اگاں اے پیشبندی ھمے وڑ برجاہ بہ بنت بلکیں ما آکبتءَ میوزیمانی تہا ھم گِندگ نہ بئیں۔
